Ευγένιος Ιονέσκο: Ο θεμελιωτής του Θεάτρου του Παραλόγου

 Γαλλορουμάνος θεατρικός συγγραφέας, ένας από τους σημαντικότερους και επιδραστικότερους δραματουργούς του 20ού αιώνα.

Ευγένιος Ιονέσκο (1909 – 1994)

Ο γαλλορουμάνος θεατρικός συγγραφέας Ευγένιος Ιονέσκο (Eugène Ionesco) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους και επιδραστικότερους δραματουργούς του 20ού αιώνα. Το μονόπρακτο «αντιθεατρικό» έργο του «Η Φαλακρή Τραγουδίστρια» (1950) υπήρξε η αρχή της επανάστασης στον τομέα της θεατρικής γραφής και θεμέλιος λίθος του θεάτρου του παραλόγου.

Ο Ευγένιος Ιονέσκο (Εουτζέν Ιονέσκου, το όνομά του στα ρουμανικά) γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1909 στην πόλη Σλάτινα της Ρουμανίας. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και η μητέρα του κόρη ενός γάλλου μηχανικού που εργαζόταν στους ρουμανικούς σιδηροδρόμους.

Τα πρώτα χρόνια

Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Γαλλία και το 1925 επέστρεψε στη Ρουμανία. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου και μετέβη ξανά στη Γαλλία για να εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή. Από το 1945 έγινε μόνιμος κάτοικος του Παρισιού.

Ενώ εργαζόταν ως διορθωτής κειμένων, αποφάσισε να μάθει αγγλικά. Οι κοινοτοπίες των βιβλίων των Αγγλικών του ενέπνευσαν την ιδιοφυή απαρίθμηση
τετριμμένων, χωρίς νόημα φράσεων που συναντά κανείς στο έργο του «Η Φαλακρή Τραγουδίστρια» («La Cantatrice chauve», 1950).

Στο μονόπρακτο αυτό έργο του, με το οποίο συστήθηκε στη θεατρική κοινότητα, δεν υπάρχει ούτε φαλακρή ούτε τραγουδίστρια με μαλλιά. Στην πιο διάσημη σκηνή του έργου, δύο άγνωστοι – που ανταλλάσσουν κοινοτοπίες για τον καιρό, για τη ζωή τους και το πόσα παιδιά έχουν – ανακαλύπτουν τελικά ότι είναι σύζυγοι. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των επαναλαμβανόμενων θεμάτων της αποξένωσης και τις δυσκολίες στην επικοινωνία στα έργα του Ιονέσκο.

Οι «παράλογες» ιδέες της «Φαλακρής Τραγουδίστριας»

Ο Ιονέσκο στην αρχή δεν έτρεφε μεγάλες ελπίδες να δει ανεβασμένα τα έργα του. Προτού καθιερωθεί και επιβληθεί στα μεγάλα εθνικά θέατρα της Γαλλίας, τα έργα του παίζονταν σε μικρά πρωτοποριακά θέατρα.

Ακολούθησαν μία σειρά από έργα, στα οποία ανέπτυξε τις «παράλογες» ιδέες της «Φαλακρής Τραγουδίστριας» και στα οποία άρχισαν να εμφανίζονται πολλά από τα μεταγενέστερα θέματά του, όπως ο φόβος και η φρίκη του θανάτου.. Μεταξύ αυτών είναι «Το Μάθημα» («La Leçon», 1951), «Οι Καρέκλες» («Les Chaises», 1952) και «Ο καινούργιος ενοικιαστής» («Le Nouveau Locataire», 1955), που σημείωσαν επιτυχία.

Το 1957 σημειώνεται μία στροφή στο έργο του. Οι ήρωές του εγκαταλείπουν τους κλειστούς χώρους κι έρχονται αντιμέτωποι με την κοινωνία και τους ανθρώπους. Έτσι, γεννιέται ο Μπερανζέ, δειλός, φοβητσιάρης, τρωτός, αλλά ανίκανος, ακόμη και μέσα στην απόγνωσή του, να υποταχθεί στη συνηθισμένη τάξη του κόσμου όπου ζει. Έτσι, αποκαλύπτει πόσο απαράδεκτες είναι ορισμένες καθιερωμένες αντιλήψεις.

Ο «Ρινόκερος»

Εμφανίζεται για πρώτη φορά στο έργο «Ο άμισθος δολοφόνος» («Tueur sans gages», 1959), μέσα σε μία ευτυχισμένη πόλη, στην οποία περιφέρεται ένας δολοφόνος. Όλος ο κόσμος αποδέχεται μοιρολατρικά την αόρατη παρουσία του και τα εγκλήματά του, όχι όμως και ο Μπερανζέ.

Με τον έργο του «Ρινόκερος» («Rhinocéros», 1959), ο Μπερανζέ γνωρίζει τη μεγαλύτερη απήχηση και ο Ιονέσκο τη μεγαλύτερη επιτυχία του. Στόχος του έργου είναι η περιγραφή της ναζιστικοποίησης μιας χώρας (ο συγγραφέας είχε ζήσει προπολεμικά την εμπειρία αυτή στη Ρουμανία) και γενικότερα η κυριαρχία οποιουδήποτε απολυταρχικού καθεστώτος, είτε της Δεξιάς είτε της Αριστερός.

Η «ρινοκερίτιδα» σαν μια πανούκλα προσβάλλει σιγά σιγά όλους τους κατοίκους μιας πόλης. Ο Μπερανζέ, αντιμέτωπος με το κοπάδι των συμπολιτών του που έχουν μεταβληθεί σε άγριους κι ευτυχισμένους ρινόκερους, διακηρύσσει με απόγνωση την πίστη του στο «ανθρώπινο», όσο κι αν μπαίνει στον πειρασμό, από δειλία και φόβο της μοναξιάς, να μεταμορφωθεί σε ρινόκερο και ο ίδιος.

Ο ήρωάς του Μπερανζέ επανεμφανίζεται στο θεατρικό «Ο βασιλιάς πεθαίνει» («Le roi se meurt», 1962), ένα έργο για τα γηρατειά και τον θάνατο.

Το επίτευγμα του Ιονέσκο έγκειται στη διάδοση μιας μεγάλης ποικιλίας μη αναπαραστατικών και σουρεαλιστικών τεχνικών, που έγιναν αποδεκτές από ένα θεατρικό κοινό, συνηθισμένο σε μία νατουραλιστική θεατρική σύμβαση. Οι κωμικοτραγικές φάρσες του δραματοποιούν τον παραλογισμό της αστικής ζωής, το ανούσιο των κοινωνικών συμβάσεων και τη μάταιη και μηχανική φύση του σύγχρονου πολιτισμού.

Ο Ευγένιος Ιονέσκο πέθανε στις 29 Μαρτίου 1994 στο Παρίσι, σε ηλικία 84 ετών.

Πηγή