Τατόι (Δεκέλεια) 21/04/2011
Ο ανατολικός πλάτανος είναι ένα πανέμορφο, φυλλοβόλο διακοσμητικό δέντρο, με καταγωγή από την νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μικρά Ασία. Αγαπημένος για το γλυκά χρωματισμένο φύλλωμά του και τον εντυπωσιακό, ξεφλουδισμένο του κορμό, έχει κατακτήσει τα φυσικά υγρά τοπία, αλλά και πληθώρα περιποιημένων, εξοχικών ή αστικών κήπων. Ανήκει στην οικογένεια των Πλατανοειδών.
Τα ιθαγενή δέντρα του ανατολικού πλατάνου απαντώνται στον ευρασιατικό χώρο και συγκεκριμένα από τα Βαλκάνια μέχρι το Ιράν. Άλλες πληροφορίες θέτουν τα όρια της ύπαρξής τους από την Ιβηρική χερσόνησο στα δυτικά μέχρι τα Ιμαλάια στα ανατολικά. Όπως είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια (από τότε καλλιεργείται το είδος αυτό), είναι σχετικά δύσκολο να προσδιοριστεί εάν πραγματικά το είδος αυτό είναι πράγματι αυτόχθον. Συναντάται με το όνομα Πλάτανος και τα ομόρριζά του στην Ευρώπη ή με το όνομα Chenar και τα ομόρριζά του από την Τουρκία μέχρι την Ινδία.
Ο ανατολικός πλάτανος βρίσκεται συχνά κοντά σε ποτάμια μαζί με άλλα δέντρα, όπως σημύδες, ιτιές και λεύκες. Παρόλα αυτά, μπορεί να επιβιώσει και σε ξηρά εδάφη.
Όπως και άλλα είδη πλατάνου, τα φύλλα του είναι παλαμοειδή. Συνήθως, έχουν χνούδι, το οποίο μπορεί να σκληρύνει. Τα άνθη και οι καρποί του έχουν σφαιρικό σχήμα και βρίσκονται σε ομάδες των δύο ή των έξι. Σημαντικές διαφορές παρατηρούνται ανάμεσα στα άγρια είδη και στα υβρίδια του platanus x hispanica και του αμερικανικού πλατάνου.
Συνήθως καλλιεργείται σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, αν και ωφελείται από τα ζεστά καλοκαίρια.
Τα φύλλα και ο φλοιός του ανατολικού πλατάνου έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται επίσης και χρωστικές για τα υφάσματα από τα κλαδιά και τις ρίζες. Χρησιμοποιείται στην ξυλεία και συγκεκριμένα στην επιπλοποιεία για τη δημιουργία επίπλων εσωτερικού χώρου.
Το ύψος του ανατολικού πλάτανου ξεκινά από τα 18 μέτρα και μπορεί να φτάσει έως και 25 μέτρα ψηλά. Το πλάτος του φυτού κυμαίνεται από 15 μέχρι 21 μέτρα, ενώ μπορεί φτάσει και τα 35 μέτρα.
 |
Το πλατύ και δροσερό φύλλωμά του, φτιαγμένο από μεγάλα, σκουροπράσινα φύλλα, σε σχήμα παλάμης, δημιουργεί μια απίστευτη, πλούσια σκιά που καλύπτει μεγάλες επιφάνειες. Αλλάζοντας σταδιακά το χρώμα του, όσο το φθινόπωρο πλησιάζει, τελικά θα πέσει από το δέντρο, στρώνοντας ένα κίτρινο-καφετί χαλί για να υποδεχτεί το χειμώνα.
- Τα μικροσκοπικά κόκκινα άνθη του εμφανίζονται την άνοιξη, όμως συνήθως περνούν απαρατήρητα. Ωριμάζοντας, παράγουν όμορφους, μεγάλους στρογγυλούς καρπούς που μοιάζουν με αγκαθωτές μπάλες και διατηρούνται σαν διακοσμητικά στο φυτό όλο το φθινόπωρο και τους πρώτους μήνες του χειμώνα.
- Αγαπά τις ηλιόλουστες θέσεις ή εκείνες με ελαφριά σκιά, όμως δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε πλήρως σκιαζόμενες τοποθεσίες.
- Μεγαλώνει με επιτυχία σε διάφορους τύπους εδαφών, με διαφορετική σύσταση και ποικίλες τιμές οξύτητας, αρκεί να έχουν καλή αποστράγγιση. Περισσότερο προτιμά τα πλούσια, χουμώδη χώματα, με σταθερή υγρασία.
- Είναι φυτό ανθεκτικό στο κρύο και τον παγετό, ενώ ταυτόχρονα αντέχει στις ρυπασμένες αστικές συνθήκες.
- Τα φύλλα και ο φλοιός του ανατολικού πλατάνου έχουν στυπτικές και επουλωτικές ιδιότητες.
- Ένα αφέψημα χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της δυσεντερίας και μια κρέμα που γίνεται από τα φύλλα χρησιμοποιείται για να θεραπεύσει τις πληγές.
- Τα φύλλα συλλέγονται την άνοιξη και το καλοκαίρι και αποξηραίνονται για μελλοντική χρήση.
- Ο φλοιός βρασμένος σε ξύδι χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της διάρροιας, της δυσεντερία, της κήλης και για το πονόδοντο.
- Είναι το δέντρο που φιλοξενεί τα λιγότερα έντομα, παράσιτα και γενικότερα ζωντανούς οργανισμούς από όλα τα δασικά είδη. Είναι χαρακτηριστική η αντοχή του στη ρύπανση, τους παγετούς, τις κακώσεις και μηχανικές πληγώσεις, καθώς και στις απότομες εναλλαγές της εδαφικής στάθμης του νερού.
Από τα αρχαία χρόνια, το ανατολικός πλάτανος έχει ιδιαίτερη σημασία για τους περσικούς κήπους, στους οποίους τα βασικά στοιχεία είναι το νερό και η σκιά. Εκεί υπάρχει ένα δέντρο με την ονομασία chanar (περσικά), για τον οποίο η παράδοση λέει ότι ο Ξέρξης έγραψε μια ωδή, προς έκπληξη των Ελλήνων. Αυτή η ωδή βρίσκεται στην όπερα του Χαίντελ Ξέρξης.- Φημισμένος είναι και ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω, κάτω από τον οποίο ο Ιπποκράτης δίδαξε την επιστήμη της ιατρικής. Στη Φυσική ιστορία του Πλινίου αναφέρονται πλάτανοι που βρέθηκαν στο νησί του Διομήδη, και εισήχθησαν στην ελληνική Σικελία από τον Διονύσιο τον Πρεσβύτερο (432-367 π.Χ.), τύρρανο των Συρακουσών, που μετέφερε πλατάνους στην πόλη Ρέγκιο (σημερινή Reggio di Calabria), που θεωρήθηκαν ως θαύμα για το παλάτι του και, σύμφωνα με τον Πλίνιο, διαδόθηκαν στη Γαλατία.
Τα περισσότερα ελληνικά χωριά έχουν ένα ή περισσότερα πλατάνια στην κεντρική πλατεία, στα οποία συνήθως είχαν και πηγές (σήμερα έχουν αντικατασταθεί από βρύσες). Πολλά από αυτά έχουν μεγάλα κοιλώματα για παιχνίδι ή που λειτουργούν ως σημείο συνάντησης παιδιών και εφήβων. Επίσης, μερικές φορές φωτίζονται και αναδεικνύονται ως αξιοθέατα.
Το ιερό άλσος πλατάνων της Ακαδημίας, έξω από την Αθήνα, ήταν ο χώρος άσκησης της περιπατητικής φιλοσοφίας.
Τα περισσότερα ελληνικά χωριά έχουν ένα ή περισσότερα πλατάνια στην κεντρική πλατεία, στα οποία συνήθως είχαν και πηγές (σήμερα έχουν αντικατασταθεί από βρύσες). Πολλά από αυτά έχουν μεγάλα κοιλώματα για παιχνίδι ή που λειτουργούν ως σημείο συνάντησης παιδιών και εφήβων. Επίσης, μερικές φορές φωτίζονται και αναδεικνύονται ως αξιοθέατα.
